پروین با شعرهایش توانست به مقابله با تک‌بعدی بودن روایت‌ها و سوژه‌های شعرهای زمان خود بپردازد و نقدهای اجتماعی، پند و اندرزها، موضوعات عرفانی و قصه‌گویی‌ها را وارد اشعارش کند. او در تاریخ ادبیات ایران جایگاه ویژه‌ای یافت و آثارش همچنان موردتوجه قرار دارد.
به گزارش صدانیوز،به مناسبت سالروز تولد پروین اعتصامی (۲۵ اسفند)، نگاهی گذرا به زندگی و راز و رمز ماندگاری شعرهای او در ادبیات فارسی داشته‌ایم
از یک دختر هشت‌ساله می‌توان چه انتظاری داشت؟ مثلاً خود شما از یک دختر هشت‌ساله چه انتظارهایی دارید؟ پروین اعتصامی در همین سن و سال، شعری سرود با عنوان «نخود و لوبیا» که همه را شگفت‌زده کرد. البته طبیعی است وقتی خانه پدر آدم محل رفت و آمد شاعران بزرگی مانند ملک‌الشعرای بهار، دهخدا، سعید نفیسی، رشید یاسمی و دیگر بزرگان ادبی باشد، این فرد باید هم با بقیه هم‌سن‌وسال‌هایش فرق داشته باشد.
رخشنده اعتصامی، معروف به پروین اعتصامی، در ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در شهر تبریز به دنیا آمد. او از کودکی در محیطی فرهنگی و ادبی رشد کرد و پدرش، یوسف اعتصامی، نویسنده و مترجم برجسته، تاثیر زیادی بر آموزش او داشت. وقتی شش ساله بود، خانواده اعتصامی از تبریز به تهران مهاجرت کردند. پروین در مدرسه آمریکایی ایران کلیسا تحصیل کرد و از همان کودکی به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی مسلط شد.
در جشن فارغ‌التحصیلی‌اش در سال ۱۳۰۳، پروین با سخنرانی آتشینی درباره تاریخ جفای مردان به زنان، تحسین همگان را برانگیخت. زندگی شخصی او فراز و نشیب‌های زیادی داشت. در ۱۹ تیرماه ۱۳۱۳ با پسرعموی پدرش ازدواج کرد، اما این ازدواج تنها ۹ ماه دوام آورد.
پروین در سال ۱۳۱۴، نخستین دیوان اشعارش را منتشر کرد که با استقبال زیادی مواجه شد. او به عنوان مدیر کتابخانه دانشسرای عالی مشغول به کار شد، اما پس از چند ماه به دلیل انزوای شخصی از آن جا استعفا کرد. مرگ پدرش در دی‌ماه ۱۳۱۶، ضربه سختی به او وارد کرد و پروین به انزوا رفت.
در ۳ فروردین ۱۳۲۰، پروین به دلیل بیماری حصبه درگذشت. او تنها ۳۴ سال داشت و در حرم فاطمه معصومه(س) در قم به خاک سپرده شد.
سبک پروین
بنا به نظر علی‌اصغر دادبه، استاد دانشگاه و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی، پس از انقلاب مشروطه در ایران، دو جریان فکری در ایران به نام‌های «جریان تلفیقی» و «جریان نیمایی» به وجود آمد. سبک شعری پروین تحت تاثیر تفکر جریان تلفیقی قرار داشت که امروزی‌تر بود. ملک‌الشعرای بهار در مقدمه دیوان پروین درباره سبک شعری او چنین نوشته: «این دیوان ترکیبی است از دو سبک و شیوه لفظی و معنوی آمیخته با سبکی مستقل و آن دو یکی شیوه خراسان است خاصه استاد ناصرخسرو قبادیانی و دیگر شیوه شعرای عراق و فارس است به‌ویژه شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی علیه الرحمه و از حیث معانی نیز بین افکار و خیالات حکما و عرفاً است و این جمله با سبک و اسلوب مستقلی که خاص عصر امروزی و بیشتر پیرو تجسم معانی و حقیقت‌جویی است ترکیب یافته و شیوه‌ای بدیع و فاضلانه به وجود آورده‌است.»
شعر قصه‌های پروین
«روزی گذشت پادشهی از گذرگهی / فریاد شوق بر سر هر کوی و بام خاست» تعداد زیادی از ما این شعر را شنیده و به خاطر سپرده‌ایم. این تنها یکی از شعرهای ماندگار پروین اعتصامی است؛ شاعری که با قصه‌گویی‌های مادرانه‌اش نظر بسیاری از مردم دیروز و امروز را به شعر خود جلب کرده است.
پروین که از هوش و ذکاوت بالایی برخوردار و دریافته بود که شعر باید بیان دردهای مشترک مردم باشد که فریاد زده شود وگرنه رکود و خمودگی تمام وجود شاعر را فرا می‌گیرد و شعر در حافظه مردم از شانس ماندگاری کمتری برخوردار می‌شود. او متوجه شده بود که برای ماندگار شدن حرفش در قالب شعر، باید برای مخاطبان قصه بگوید. ذات انسان با قصه‌ها و حکایات انس و الفتی دیرینه دارد. پروین به قصه‌گویی‌های شاعرانی مانند عطار، سعدی، مولوی و نظامی نگاهی عمیق داشت، اما قصه‌گویی‌های او از پنجره زمانه خودش بود. آشنایی او با ادبیات غرب نیز در به‌روزرسانی و فضاسازی‌هایش نقش اساسی داشت.
دوری از نگاه تک‌بعدی در شعر
قبل از این که دومین تکنیک را که به ماندگاری شعر پروین اعتصامی کمک فراوانی کرد،با هم مرور کنیم ابتدا باید به یک سوال اساسی پاسخ داد یا شعر قرار است فقط از معشوق و غم دوری و شادی وصال بگوید؟ بی‌تردید خیر. بعضی شاعران معتقدند که شعر باید فرزند زمانه خود باشد؛ اما آیا زمانه، تنها به شعرهای عاشقانه و غم عشق می‌پردازد؟ در دهه‌های اخیر شعر و ادبیات ما از نوعی نگاه تک‌بعدی و عاشقانه نویسی صرف رنج می‌برد و جای نقدهای اجتماعی، پند و اندرز، موضوعات عرفانی و قصه‌گویی در شعر روزگار ما خالی است.
پروین اعتصامی هم بی‌شک به این موضوع پی برده بود و به همین دلیل از عاشقانه نویسی های مطلق دوری می‌جست، البته برخی افراد شکست او در عشق را دلیل این موضوع می‌دانند که این موضوع قابل‌قبول نیست چراکه پروین می‌توانست از دوری و سیاهی بختش بنویسد و تمام.
اما پروین دردهای دیگر را در چهره اجتماع زمانه خودش دید و آن‌ها را در زبان شعر روایت کرد و ماندگار شد.
تاثیر اجتماع بر شاعر و بالعکس
پروین در خانواده‌ای که پدرش ادیب و مادرش شاعر بود، رشد یافت. اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران او نیز تاثیر زیادی بر افکار پروین داشت، زیرا در دوره بیداری مردم ایران زندگی می‌کرد. او شعرهای محمدتقی بهار و میرزاده عشقی را بسیار ارزشمند می‌دانست و معتقد بود که این شعرها حاصل تجربه‌های بزرگ سیاسی و اجتماعی هستند. پروین از آثار اروپایی نیز الهام می‌گرفت که در تحلیل و رشد عواطف او بسیار تاثیر داشتند. همین شرایط اجتماعی باعث شد ذهن و اندیشه پروین به سمت‌وسوی توجه به موضوعات اجتماعی، اخلاقی و سیاسی سوق پیدا کند.
ظلم‌ستیزی و مبارزه با ریاکاری از ویژگی‌های شعری پروین بود. نمونه بارز این سخن در شعر «اشک یتیم» پروین دیده می‌شود که برای نخستین بار در مجله بهار منتشر شد. پروین با لحن آرام و غیرمستقیم و طنزآمیزش شعرهایی را برای مردم زمان خود و قرن‌ها بعد خلق کرد و در اندیشه اجتماع تاثیر گذاشت او زبان گویای بی‌پناهی مردم روزگار خود بود.
بهار، پروین را باور داشت
ملک‌الشعرای بهار باور داشت که در میان این نغمه‌های موزون و شورانگیز که پرده‌های قدیمی را به یاد می‌آورد، آهنگ‌های تازه‌ای نیز شنیده می‌شود. این آهنگ‌ها دل‌های شکسته و خاطرهای افسرده را پس از بیانات حکیمانه و تسلیت‌های عارفانه به‌سوی تلاش و عمل، امید به زندگی، بهره‌گیری از وقت، کسب کمال و هنر و نیک‌بختی و فضیلت هدایت می‌کند.
پروین با شعرهایش توانست به مقابله با تک‌بعدی بودن روایت‌ها و سوژه‌های شعرهای زمان خود بپردازد و نقدهای اجتماعی، پند و اندرزها، موضوعات عرفانی و قصه‌گویی‌ها را وارد اشعارش کند. او در تاریخ ادبیات ایران جایگاه ویژه‌ای یافت و آثارش همچنان موردتوجه قرار دارد.
