برچسب: ارمنستان

چین، به عنوان اقتصاد نوظهور جهان در پی یافتن مسیرهایی برای دسترسی مستقیم به اروپا است. به جز دریا، جمهوری خلق چین چهار مسیر را برای رسیدن به اروپا در نظر دارد که هر چهارتای آن از خاک ایران می‌گذرد. چنانچه کریدور زنگزور به شکلی که گفته می‌شود در بیاید، با اتصال ترکیه، جمهوری آذربایجان و روسیه به یکدیگر، یکی از این مسیرها بدون گذر از ایران وصل می‌شود.

وقتی دولت ارمنستان کنترلی روی این کریدور نداشته باشد، نتواند اعمال حاکمیت کند و بازرسی نداشته باشد در شرایطی که پشت نخجوان ترکیه قرار دارد، ممکن است برخی نگرانی‌ها شکل بگیرد. زیرا دور از تصور نیست که این منطقه تبدیل به یک کریدور نظامی شود. در این صورت تکلیف چه خواهد بود؟

منطقه قفقاز جنوبی نقش برجسته ای در ژئواستراتژی و ژئواکونومی محور اوراسیا دارد. این منطقه از دیرباز حوزه تمدنی ایران بوده و تحولات مختلفی را در مقاطع مختلف تاریخی تجربه کرده و اکنون نیز به عنوان یک منطقه مهم حائل بین دو دریای ارزشمند دریای سیاه و خزر قرار دارد و نقش بسیار مهمی در انتقال انرژی و صلح و ثبات و توازن منطقه ای داشته و دارد.

موضوع کریدور زنگزور که منجر به مسدود شدن مرزهای بین‌المللی کشور می‌شود به حدی برای ایران اهمیت دارد که رهبر انقلاب در دیدار های جداگانه با پوتین و اردوغان در 28 تیرماه 1401 به صراحت بیان داشتند که جمهوری اسلامی، سیاست‌ها و برنامه‌هایی را که منجر به بسته شدن مرز ایران و ارمنستان شود، هرگز تحمل نخواهد کرد، چرا که این مرز یک راه ارتباطی چند هزار ساله است. موضوعی که رهبری در دیدار با پاشینیان که در خرداد 1403 برای شرکت در مراسم تشییع مرحوم رئیسی به تهران سفر کرده بود مورد تاکید قرار داد.

رهبران ارمنستان باتوجه به تجربه جنگ دوم قره‌باغ، مدعی هستند که در مواقع بحرانی دیگر نمیتوانند روی حمایتهای روسیه حساب باز کنند و به همین دلیل سعی دارد با شرکای غربی قراردادهایی را در این زمینه امضا کرده و توان دفاعی خود را ارتقا دهد و علاوه‍‌ بر خرید سلاح، این بار استقرار نظامیان خارجی در خاک ارمنستان هم در اولویت قرار گرفته است.

«روسیه با توجه به شرایط ویژه‌ای که دارد و با توجه به تحریم‌های متعددی که علیه این کشور اعمال شده‌است، همگرایی و همکاری بیشتری را با جمهوری آذربایجان آغاز کرده‌است، به‌ویژه که سیاست خارجی ارمنستان هم تا حد زیادی در حال فاصله گرفتن از روسیه است. روسیه از جمهوری آذربایجان برای همکاری‌ها در حوزه انرژی و علی‌الخصوص دور زدن تحریم‌ها استفاده می‌کند.»

اکنون اعتراضات در ارمنستان و گرجستان همزمان شده اند، اما تفاوت قابل توجهی میان آن دو تحول وجود دارد. دخالت خارجی در تحولات گرجستان آشکار است در حالی که رویداد‌های جاری ارمنستان بیش‌تر جنبه محلی و داخلی دارند. با این وجود، اگر به تصویری کلان نگاه کنیم چه خواسته و چه ناخواسته همه بازیگران منطقه‌ای به علاوه اپوزیسیون در ارمنستان به درگیری‌های ژئوپولیتیکی کشیده می‌شوند و در صورت پیروزی جنبش اعتراضی خطر بزرگ تری وجود خواهد داشت.

نشست مقامات اتحادیه اروپا و ایالات متحده با پاشینیان بازتابی از تغییر قابل توجه سیاست دولت ارمنستان و گرایش به سمت غرب در ماه‌های اخیر بوده است. این تغییر جهت آشکار ارمنستان ریشه در جنگ دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ دارد که با پیروزی آذربایجان بر نیروهای ارمنی به پایان رسید.

برخی از کشورها اصولا از اینکه صلح بین آذربایجان و ارمنستان ایجاد و تثبیت شود ناراضی هستند. ترکیه قصد داشت از مسیر استان سیونیک ارمنستان که به زنگزور موسوم شده به باکو برساند. این مسیر ترانزیتی است و به جمهوری آذربایجان فشار می‌آورد و از باکو می‌خواست تا سعی کند دالان زنگزور از طریق نظامی باز شود. حالا که طرفین یعنی آذربایجان و ارمنستان تمامیت ارضی متقابل را پذیرفته‌اند، عملا اشغال زنگزور از دستور کار آذربایجان خارج شده و ترکیه از این مساله راضی نیست و از استقرار صلح بین دو کشور استقبال نمی‌کند. حتی اگر استقبالی به‌طور اعلامی داشته باشد، به طور اعمالی اگر امکان پیدا کند، در مسیر استقرار صلح اخلال ایجاد می‌کند.

مذاکرات بین ارمنستان و آذربایجان به دلیل اصرار هر دو طرف بر مواضع حداکثری خود، متوقف شده است. ارمنستان بر حق تعیین سرنوشت قره‌باغ تأکید می‌کند، در حالی که آذربایجان خواستار خروج کامل نیروهای ارمنی از قلمرو خود است.

مقابله با محور پاکستان-آذربایجان-ترکیه برای دهلی نو اهمیت بالایی دارد. دلیل نخست، اینکه پاکستان دشمن سرسخت هند است و آذربایجان و ترکیه در زمینه پرونده کشمیر از پاکستان حمایت می‌کنند. بنابراین، هند باید با محور سه جانبه پاکستان، آذربایجان و ترکیه در منطقه قفقاز جنوبی مقابله کند. از همین روی، هند تجهیزات دفاعی ارمنستان را و در مقابل ایروان در مورد کشمیر از هند حمایت می‌کند.

«باکو به شراکت با اسرائیل ارزش زیادی می دهد و آن را عاملی موازنه بخش در برابر تهدیدات ایران می‌بیند. در واقع، پس از جنگ ۲۰۲۰ قره باغ، شرکت‌های اسرائیلی به آذربایجان سرازیر شدند تا در بازسازی مناطق آسیب دیده، به‌ویژه در زمینه کشاورزی، مشارکت کنند.» پس از سقوط آرتساخ در سال گذشته هم، آذربایجان «شراکت خود را با اسرائیل برای تأمین تسلیحات مدرن و احتمالا پهپاد افزایش داد.»

روسیه علاقه‌مند است که کریدور زنگزور با موافقت ارمنستان ایجاد شود و نه با اعمال زور و ابزار نظامی از سوی جمهوری آذربایجان که باعث استمرار وضعیت جنگی در قفقاز جنوبی شود. آن چیزی که روسیه دنبال می‌کند این است که باکو و ایروان در مورد شکل‌گیری کریدور و جزئیات ایجاد آن به توافق برسند. اما آذری‌ها دنبال این هستند که به هر شکل ممکن این کریدور را ایجاد کنند، اما نه روس‌ها و نه طرف‌های غربی از این رویکرد باکو حمایت نمی‌کنند. آنچه باعث می‌شود آذربایجان از اقدام فوری برای استفاده از زور جهت ایجاد کریدور زنگزور خودداری کند، تا حدی به این دلیل است که تاکنون نتوانسته‌است روسیه و طرف‌های غربی را متقاعد کند که این کریدور را از طریق استفاده از زور ایجاد کند.

وضعیت ارمنستان، اعتمادبه‌نفس علی‌اف از ضمانت از دو همسایه بزرگش ناشی می‌شود؛ اتحاد تنگاتنگ با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و مشارکت سودمند دوجانبه با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه. تأکید بر نام دو رهبر به جای کشورهایشان بی‌دلیل نیست؛ زیرا روابطشان بسیار شخصی بوده و سه آن‌ها به همان زبان مشترک قلدری قدرت و پول صحبت می‌کنند.

انفعال روسیه موجب دور شدن ارمنستان از مسکو شد. پاشینیان علنا اعلام کرد که اتکا به روسیه اشتباه بوده است. اما شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد گسترش ناتو و نفوذ آن موجب افزایش فعل و انفعال های روسیه در قفقاز شده است.