تهران و دهلی‌نو راه باز کردن گره چابهار را یافتند؟

به گزارش نبأخبر،دو نفر آگاه از توسعه بندر چابهار گفتند که هند و ایران توافق کرده‌اند که به دنبال داوری تجاری خارجی برای اختلافات بین کاربران و اپراتورهای بندر چابهار نباشند. این اقدام راه را برای امضای قرارداد بلندمدت دو طرف برای توسعه بندر استراتژیک هموار کند.

به نوشته لایو مینت، آن‌ها گفتند که قرار است تیمی از وزارت بندر و کشتیرانی هند در ماه سپتامبر به ایران سفر کرده تا بر سر مواد و نحوه داوری قرارداد به توافق برسند. این مذاکرات بعد از دستیابی دو کشور به توافقی رسمی برای بهره‌برداری طولانی‌مدت از بندر چابهار و مسیر دریایی بدون مانع به سواحل غربی هند انجام می‌شود.

یکی از منابع گفت: «ما توافق کرده‌ایم که اختلافات در چابهار به داوری تجاری در دادگاه‌های خارجی نرود، بلکه به داوری سرمایه‌گذاری یا سایر روش‌های حل اختلاف محول شود. این امر ایران را از تبصره‌زدن بر قانون اساسیش بی‌نیاز می‌کند». بر اساس قانون اساسی ایران، نمی‌توان داوری را به دادگاه خارجی ارجاع داد. این امر مستلزم اصلاح قانون اساسی است که دشوار بوده و قرارداد را به تأخیر می‌اندازد. در حال، حاضر هند و ایران قراردادهای یک‌ساله برای توسعه و راه‌اندازی ترمینال بندر چابهار امضا کرده‌اند، اما دهلی‌نو تهران را برای امضای یک توافق بلندمدت تحت فشار قرار داده زیرا به دنبال اطمینان بیشتری جهت سرمایه‌گذاری و توسعه است. ممکن است این قرارداد بلندمدت برای یک دوره ۱۰ساله و همراه با تمدید خودکار باشد.

مذاکرات در مورد قرارداد بلندمدت به دلیل اختلاف نظر در مورد بند داوری متوقف شده بود. هر دو طرف اکنون توافق کرده‌اند که داوری را بر اساس قوانین کمیسیون حقوق تجارت بین‌الملل سازمان ملل (UNCITRAL) دنبال کنند که نسبت به قوانین اتاق‌های بازرگانی بین‌المللی (ICC)، هند تمایل بیشتری به آن‌ها دارد. هر دو راه داوری حوزه قضایی به خصوصی ندارند. هند قبلاً پیشنهاد کرده بود که موضوعات داوری در دوبی یا بمبئی مطرح شود.

این تحول مثبت در زمانی رخ می‌دهد که چین علاقه فزاینده‌ای به سرمایه‌گذاری در بنادر و سایر زیرساخت‌های ساحلی ایران نشان داده و طرف ایرانی به دهلی‌نو فشار می‌آورد تا توسعه پایانه شهید بهشتی که توسط شرکت دولتی IPGL اداره می‌شود را افزایش دهد.

در سال ۲۰۱۶، هند به ۸۵ میلیون دلار برای توسعه بندر و یک خط اعتباری ۱۵۰ میلیون‌دلاری متعهد شد. از سال ۲۰۲۳، هند شش جرثقیل دروازه‌ای به مبلغ ۲۵ میلیون دلار برای توسعه بندر تأمین کرده است. با این حال، ایران در گذشته از تلاش‌های هند ابراز نارضایتی کرده است. علی چگنی، سفیر سابق ایران در هند کار توسعه چابهار را «بسیار کند» خواند.

بندر چابهار در جنوب شرقی ایران با این امید توسعه یافت که به هند امکان فروش کالا به آسیای مرکزی را بدهد. این بندر از سال ۲۰۰۳ و زمانی که در سفر رئیس‌جمهور ایران به هند، هر دو کشور برای توسعه بندر موافقت کردند، در رادار هند قرار گرفت. با این حال، این پروژه در سال‌های بعدی متوقف شد زیرا ایران با تحریم‌های غرب مواجه شد. در سال ۲۰۱۳، هند ۱۰۰ میلیون دلار برای توسعه این بندر متعهد شد، اما تنها پس از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بود که این پروژه پیشرفت کرد.

در سال ۲۰۱۶ و در جریان سفر نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند به تهران، دهلی‌نو، تهران و کابل توافقنامه‌ای را برای توسعه چابهار به عنوان کریدور تجاری و حمل‌ونقل امضا کردند. از سرگیری تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران در سال ۲۰۱۹ و سقوط دولت افغانستان در سال ۲۰۲۱، کار بندر پیچیده و کند کرد. اما سال گذشته، ساربانندا سونوال، وزیر وزارت بنادر، کشتیرانی و آبراه‌های هند با تیم خود به ایران سفر کرد و مذاکرات برای توسعه چابهار دوباره سرعت گرفت.

شرکت دولتی IPGL ترمینال شهید بهشتی در بندر چابهار را اداره می‌کند و از سال ۲۰۱۸ تا می ۲۰۲۳، بیش از ۶.۵۶ میلیون تن محموله، از جمله را از استرالیا، بنگلادش، برزیل، آلمان، روسیه و امارات متحده عربی جابه‌جا کرده است. برای سال ۲۰۲۳، هند حمل ۱۳۲۸۲ کانتینر را در پایانه شهید بهشتی هدف قرار داده است. در مقابل، مقدار جابه‌جایی در سال ۲۰۲۲، ۳۰۹۶ کانتینر بود. این سطح از جابه‌جایی بار باعث شده که این بندر ثمرده باشد.

کارشناسان می‌گویند اگر بندر به شبکه ریلی متصل شود، ممکن است مقدار محموله به میزان قابل توجهی افزایش یابد. هند نیز در ساخت خط‌آهن چابهار – زاهدان به طول ۷۰۰ کیلومتر مشارکت دارد. تفاهم‌نامه‌ای بین شرکت راه‌آهن هند ()IRCON و شرکت ساخت و توسعه زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل راه‌آهن ایران (CDTIC) در سال ۲۰۱۶ برای ساخت پروژه راه‌آهن چابهار – زاهدان به امضا رسید.

هند برنامه‌های سرمایه‌گذاری عمده‌ای در ایران دارد که عمدتاً در اطراف بندر چابهار متمرکز شده است که به هند مزیت استراتژیکی نسبت به چین و پاکستان می‌دهد. بندر چابهار در فاصله ۱۷۰ کیلومتری بندر گوادر پاکستان قرار دارد. در بودجه سال مالی ۲۲، وزارت دارایی هند ۱۰۰ کرور روپیه برای توسعه بندر چابهار اختصاص داد.