به نقل از صدانیوز،در اوایل بهمنماه روزنامه «واشینگتنپست» در گزارشی به نقل از جفری لویس، یکی از کارشناسان مؤسسه مطالعاتی بینالملل مدیلبری خبر از کشف تصاویر ماهوارهای داد که بر اساس آن عربستان سعودی در یکی از پایگاههای موشکی خود به نام «الوطه» در جنوب غرب ریاض، یک کارخانه موشکی ساخته که در آن آزمایش […]
به نقل از صدانیوز،در اوایل بهمنماه روزنامه «واشینگتنپست» در گزارشی به نقل از جفری لویس، یکی از کارشناسان مؤسسه مطالعاتی بینالملل مدیلبری خبر از کشف تصاویر ماهوارهای داد که بر اساس آن عربستان سعودی در یکی از پایگاههای موشکی خود به نام «الوطه» در جنوب غرب ریاض، یک کارخانه موشکی ساخته که در آن آزمایش موتور موشک و احتمالاً تولید موشک صورت میگیرد.
جفری لویس درباره این موضوع به واشینگتنپست گفت: «ما تصور نمیکنیم که عربستان سعودی بتواند به سمت ساخت موشکهای برد بلند و پیگیری سلاحهای هسته‌ای برود، اما در عین حال ممکن است تمایل و تواناییهای آنها را دستکم گرفته باشیم».مایکل المان از مؤسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک و جوزف برمودز از مرکز مطالعات استراتژیک و بینالمللی نیز در تحلیل تصاویر ماهوارهای تهیهشده توسط مؤسسه مطالعاتی بینالمللی میدلبری به واشینگتنپست گفتند که این تصاویر نشان از تولید موتور موشک و تأسیسات آزمایش موشک احتمالاً با استفاده از سوخت جامد دارند. در گزارش واشینگتنپست آمده است که «مشخص نیست آیا این تأسیسات تکمیل شدهاند یا در عمل قابلیت تولید موشک را دارند. با این حال، این مجموعه نشان از تمایل سعودیها به ساخت موشکهای پیشرفته بعد از سالها خرید آنها از خارج دارد». تا کنون هیچ مرجع و مقام رسمی در عربستان سعودی و آمریکا به این گزارش واکنش نشان ندادهاند.
سناریوهای مختلف
در بیشتر تحلیلهایی که در رابطه با خبر تأسیسات تولید موشکهای بالستیک توسط عربستان سعودی منتشر شده است، بر رقابت سعودیها با ایران به عنوان دلیل اصلی رفتن آنها به سمت تولید موشکهای بالستیک تأکید شده و در این راستا، به سخنانی از مقامات سعودی از جمله محمد بن سلمان که در مصاحبهای با «سیبیاس نیوز» گفته بود «اگر ایران به بمب اتم دست یابد، بدون شک ما هم در کوتاهترین زمان ممکن چنین مسیری را طی خواهیم کرد» اشاره شده است.بر این اساس، گفته میشود که عربستان به دنبال آمادهسازی شرایط و زیرساختهای لازم از جمله در زمینه موشکی برای پیگیری ساخت سلاحهای هسته‌ای در صورت دستیابی جمهوری اسلامی ایران به چنین سلاحهایی است. سعودیها و آمریکاییها و همه آنهایی که مخالف برنامه موشکی بالستیک جمهوری اسلامی ایران هستند نیز متمایل به آنند که چنین برداشتی در سطح جهان و منطقه ایجاد شود؛ چون نتیجه آن افزایش فشارها بر تهران برای کوتاهآمدن از برنامه موشکی بالستیک و هسته‌ای خود خواهد بود.از این منظر، بعید نیست که خبر مربوط به آزمایش موتور موشک یا تولید موشک در پایگاه الوطه ساخته دستگاههای امنیتی و اطلاعاتی خود عربستان سعودی یا آمریکاییها و یا رژیم صهیونیستی در راستای افزایش توجه جهانی به آنچه آنها تهدید موشکی و هسته‌ای ایران میخوانند و احتمال شکلگیری رقابتهای تسلیحاتی در زمینه سلاحهای کشتار جمعی در خاورمیانه در سایۀ چنین تهدیدی باشد. منطق چنین بازی ساده است: «اگر دنیا نتواند جلوی برنامه موشکی و هسته‌ای ایران را بگیرد، عربستان سعودی و کشورهای دیگری در منطقه نیز به دنبال پروژههای موشکی بالستیک و احتمالاً ایجاد ظرفیت تولید سلاح هسته‌ای خواهند رفت. در نتیجه دومینوی هسته‌ای در خاورمیانه اتفاق خواهد افتاد». چون بعید است آمریکاییها نسبت به چنین پروژهای در عربستان سعودی از قبل خبر نداشتهاند، این سناریو تقویت میشود که ممکن است همه اینها یک بازی برای اعمال فشار بیشتر بر ایران باشد. این احتمال نیز وجود دارد که افشای تولید موشکهای بالستیک توسط عربستان بخشی از استراتژی بازدارندگی سعودیها در برابر رقبای منطقهای بهویژه جمهوری اسلامی ایران باشد.این احتمال که ولیعهد بلندپرواز و دارای رویکرد تهاجمی در سیاست خارجی سعودی یعنی محمد بن سلمان در ادامه ماجراجوییهای خود به دنبال ایجاد کارخانه تولید موشکهای بالستیک در عربستان بهعنوان اساسی برای ایجاد یک توان راهبردی هسته‌ای باشد را نیز نمیتوان نادیده گرفت. به هر حال، تجربه چند سال اخیر نشان میدهد از ولیعهد جوان و ماجراجوی سعودی انجام چنین کارهای با ریسک بالایی برمیآید. بر این اساس، ممکن است او و مقامات دیگری در عربستان به این نتیجه رسیده باشند که برای مقابله با چالشها و تهدیدهایی که عربستان در محیط منطقهای و پیرامونی با آنها روبرست، چارهای جز تلاش برای ایجاد یک نیروی بازدارنده مستحکم بر اساس مؤلفههای موشکی و هسته‌ای وجود ندارد.تمایل سعودیها برای کاهش اتکا به خارج در زمینه تسلیحات و تولید بخشی از سلاح مورد نیاز خود در داخل البته با کمک شرکتهای خارجی نیز مطرح است. در سه سال اخیر در بسیاری از توافقات سعودیها با دیگران در زمینههای نظامی و اقتصادی تلاش شده است تکنولوژی، دانش و امکانات لازم برای تولید بخشی از نیازهای داخلی وارد عربستان شود و از این طریق، حتی بحث تولید مشترک و صادرات بهویژه به کشورهای منطقه نیز مطرح است.
بر اساس سناریوی دیگری، افشای مسئله تولید موشکهای بالستیک توسط عربستان سعودی ممکن است در ادامه موج فشاری باشد که بعد از قتل جمال خاشقجی روزنامهنگار سعودی در کنسولگری عربستان در ترکیه به وسیله رسانههایی مانند واشینگتنپست و نیویورکتایمز به راه افتاد و هنوز هم کمابیش ادامه دارد. جمال خاشقجی تحلیلگر و ستوننویس «واشینگتنپست» بود و بعد از قتل او توسط حکومت سعودی، این روزنامه نقش مهمی در پیگیری و افشای جنایت سعودیها در این مورد و دیگر اقدامات و رفتارهای نابخردانه حاکمان سعودی بهویژه بن سلمان در داخل و خارج ایفا کرده است.
اینکه در گزارش «واشینگتنپست» گفته شده ز تصاویر ماهوارهای مشخص نیست که آیا این تأسیسات تکمیل شدهاند یا در عمل قابلیت تولید موشک را دارند و همچنین عدم پاسخگویی یا واکنش نهادها و مقامات آمریکایی به این موضوع، چنین سناریویی را قابل تأمل میکند. به فرض اینکه چنین سناریویی به حقیقت نزدیک باشد، با برخی سناریوهای قبلی تعارضی ندارد؛ از جمله سناریوهای فشار بر جمهوری اسلامی ایران یا استراتژی بازدارندگی عربستان سعودی.آخرین سناریو این است که افشای اقدامات موشکی بالستیک عربستان سعودی با اطلاع نهادها و مقامات امنیتی و اطلاعاتی آمریکا و در راستای افزایش فشار بر سعودیها برای رهاکردن یک برنامه بلندپروازنه موشکی و هسته‌ای صورت گرفته باشد. از این منظر، ممکن است تلاشها و مذاکرات پنهان آمریکا با عربستان برای متقاعدکردن سعودیها به دستکشیدن از برنامهای در زمینه موشکهای بالستیک یا پروژهای هسته‌ای به نتیجه دلخواه آمریکاییها نرسیده و بنابراین، با حمایت از افشای بخشی از اقدامات ریاض در زمینه موشکهای بالستیک، واشینگتن به دنبال اعمال فشار بر عربستان برای اهدافی مشخص است. به هر حال، رسانهایکردن بخشهایی از موضوعات پنهان برای برانگیختن یا آمادهکردن افکار عمومی در راستای اعمال فشار بر طرف مقابل یا برخورد با آن، یکی از تکنیکهای مذاکره و امتیازگیری در روابط میان دولتهاست.
برنامه موشکی بالستیک عربستان و ایران
یکی از اهداف اصلی برنامه موشکی بالستیک عربستان سعودی، جمهوری اسلامی ایران است. خرید موشکهای دانگفنگ-۳ در اواخر جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و زمانی که «جنگ نفتکشها» در جریان بود و جمهوری اسلامی ایران، کشتیهای حامیان عراق بهویژه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس شامل عربستان سعودی را تهدید میکرد، صورت گرفت. ملک فهد پادشاه وقت عربستان سعودی در آوریل ۱۹۸۸ در مصاحبهای با روزنامه «السیاسه» کویت در پاسخ به سؤالی درباره امکان استفاده از موشکهای خریداریشده از چین علیه ایران گفت: «اگر مجبور [به استفاده از موشکهای دانگفنگ-۳ علیه ایران] شویم، چارهای جز انجام این کار نخواهیم داشت. روحیه تساهل ما نباید این باور را در ایرانیها ایجاد کند که ما بسیار ضعیف هستیم. امیدواریم ایران دردسر ایجاد نکند، چون نمیخواهیم توانایی مردممان برای دفاع از خودشان را امتحان کنیم».[
رفتن به سوی خرید موشکهای دانگفنگ-۲۱ بیشتر تحت تأثیر جنگ خلیج فارس بود که در آن عربستان سعودی به دلیل خطای بالای موشکهای دانگفنگ-۳ نتوانست از آنها علیه عراق استفاده کند. بندر بن سلطان که از ۱۹۸۳ تا ۲۰۰۵ سفیر عربستان سعودی در آمریکا، از ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ دبیر شورای امنیت ملی و دو سال هم مدیر استخبارات این کشور بوده (۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴) در مصاحبهای با واشینگتنتایمز در سال ۱۹۹۱ گفته که دقت پایین موشکهای دانگفنگ-۳ باعث شد تا ملک فهد اجازه استفاده از آنها را در جنگ خلیج فارس ندهد: «ملک فهد این گزینه [پرتاب موشک علیه عراق] را از کنار گذاشت، چون امکان کنترل دقیق [این موشکها] وجود نداشت. مشکل این بود که جنگ ما با مردم عراق نبود، بلکه با صدام حسین و دار و دستهاش بود».با این حال، موشکهای دانگفنگ-۲۱ در سال ۲۰۰۷ خریداری شده است؛ یعنی که دیگر خبری از حکومت صدام در عراق نبود و ترس سعودیها از تغییر موازنه در منطقه به نفع جمهوری اسلامی ایران در حال افزایش بود.بر این اساس، میتوان با اطمینان گفت که یکی از هدفهای اصلی برنامه موشکهای بالستیک عربستان سعودی، ایجاد بازدارندگی در برابر جمهوری اسلامی ایران است. با توجه به پیشرفتهای سالهای اخیر در برنامه موشکی ایران، سعودیها توان دفاع موشکی خود را افزایش دادهاند و کاملاً محتمل است که به دنبال تولید موشکهای بالستیک برای هماوردی با جمهوری اسلامی ایران باشند.
