باید از هم اکنون در تحولاتی که رخ می‌دهد که در کلیتش تصویر جدیدی از ژئوپلیتیک منطقه ارائه می‌دهد، نقش آفرینی داشته باشیم. باید بررسی و تدارک کنیم که چگونه ما به اینجا رسیدیم و چرا نگاه به شرق ما را به این سو برد و ما را از سیاست و دیپلماسی متوازن دور کرد. اگر می‌خواهیم به وضعیت مطلوب برگردیم حتماً باید دیپلماسی متوازن و مورد قبول در چهارچوب منافع ملی با همه کشورها داشته باشیم. با روسها و چینی‌ها همان روابطی را داشته باشیم که می‌توانیم آن را در آن واحد با اروپا و غرب هم داشته باشیم.
به گزارش نبأخبر،ابوالقاسم دلفی، سفیر پیشین ایران در فرانسه و بلژیک و رئیس پیشین اداره های آمریکا و اروپای غربی وزارت امور خارجه گفت: دیپلماسی ما باید هوشیارانه‌تر به این قضایا نگاه کند. سعودی‌ها با اینکه در ظاهر تظاهر می‌کنند که خواهان دوستی و مودت با ما هستند، در عمل و با سیاستهایی که در پیش گرفته اند روشن است که چنین نیتی ندارند؛ از جمله اینکه تبلیغات سعودی تقریباً با تغییر جزئی همچنان علیه ما تداوم دارد. این فضاسازیها از سوی رسانه های سعودی، بازتاب و تاثیر گسترده‌ای در دنیای عرب دارد.
در چند روز گذشته ارتش آمریکا در حال گسیل نیرو به سمت تنگه هرمز بوده است. علاوه بر استقرار چند ناو و کشتی جنگی حامل نیرو و هواپیما به خلیج فارس، اعزام جنگنده F-۳۵ و سایر هواپیماهای جنگی، استقرار نیروهای مسلح در کشتی‌های تجاری که از مسیر تنگه هرمز عبور می‌کنند را نیز در برنامه خود دارد. در همین راستا نیز 2500 نیروی آمریکایی در حال اعزام به غرب آسیا هستند.
آسوشیتدپرس در این رابطه ادعا کرد آمریکا استقرار نیروهای مسلح در کشتی‌های تجاری را حتی در سالهای 1365 تا 1367 و در دوره «جنگ نفتکش‌ها»، به عنوان بزرگترین نبرد دریایی از زمان جنگ جهانی دوم، نیز انجام نداد.
در این زمینه، ابوالقاسم دلفی، سفیر پیشین ایران در فرانسه و بلژیک و رئیس پیشین اداره های آمریکا و اروپای غربی وزارت امور خارجه ، در این باره اظهار کرد: آنچه آمریکا در منطقه انجام می‌دهد، ناشی از مجموعه‌ای از تحولات با علل مختلف است. در درجه اول، شرایطی که در جریان مسأله آقای رابرت مالی ایجاد شد، آمریکایی‌ها را به این نتیجه رساند که ایران نه تنها تمایلی برای تداوم مذاکرات هسته ای ندارد، بلکه جریانات داخلی ما دعواها و تنش‌های میان خود را در مذاکرات اعمال می‌کنند.
وی با یادآوری اینکه با ایجاد پرونده برای آقای مالی، او متهم شد که اطلاعاتی را با ایران رد و بدل کرده، ادامه داد: اطلاعاتی از داخل مذاکرات و از جمله متن نوار صوتی گفت و گوهای آقای مالی در برخی رسانه های ایران منتشر شد. نوار صوتی گفت و گوهای آقای رابرت مالی در مذاکرات هسته‌ای چیزی نیست که به راحتی در اختیار رسانه قرار گیرد و حتماً از منابع دیگری غیر رسانه‌ای در اختیار آنها قرار گرفته بوده است. این مسأله آمریکا را به این سمت برد که دعوای شدیدی میان طرفداران و مخالفین برجام در ایران وجود دارد و آنهایی که مخالف مذاکرات هسته‌ای هستند با پرونده سازی برای آقای مالی او را از صحنه مذاکرات خارج کرده‌اند. اما در هر حال، آمریکایی‌ها به دلیل حساسیت شرایط داخلی آمریکا با توجه به نزدیکی به انتخابات، برای اینکه از سوء استفاده جمهوری خواهان جلوگیری کنند، مالی را فعلاً از صحنه مذاکرات کنار گذاشته‌اند.
دلفی با بیان اینکه در این مقطع خاص و در دولت آقای رئیسی، برتری با کسانی است که مخالف مذاکرات هستند و در این وضعیت آمریکا می داند شرایط فعلی، شرایطی است که نمی‌تواند چندان روی تداوم مذاکرات هسته‌ای حسابی بازکند، اضافه کرد: موضوعی که نشریات مهم آمریکایی خصوصاً نیویورک تایمز، طرح کردند این است که ایرانی‌ها در حال فکرکردن به سرفصل پایان برجام هستند؛ چراکه توافقات برجام در سال ۲۰۲۵ ، انتهای قرارداد می‌رسد. در این سال تحریم‌ها از جمله تحریم‌های نظامی باید برداشته شود و اتفاقات دیگری در مناسبات ما و دنیا بیفتد. تصور می‌کنند ایران زمان می‌خرد تا به ۲۰۲۵ برسد. بنابراین، اعلام کردند که ۲۰۲۵ زمانی تحقق پذیر است که این تفاهم امضا و اجرایی شده باشد. در آخرین اظهارنظری که وزیرخارجه آمریکا راجع به برجام داشت، گفت، ما درباره برجام صحبت نداریم. آمریکایی‌ها از موضع رسمی مساله برجام را ختم کرده‌اند، مگر اینکه در شرایط فعلی اتفاق دیگری بیفتد.
آمریکا در شرایط فعلی، مذاکرات هسته ای را مختومه اعلام کرده
این تحلیلگر ارشد مسائل بین الملل با بیان اینکه آمریکا مذاکرات را به شکلی مختومه اعلام کرده و به نظر نمی‌رسد تمایل قطعی برای ازسرگیری این مذاکرات داشته باشند، مگر اینکه شرایط خاصی ایجاد شود، اضافه کرد: این عامل، برای تحلیل تحولات منطقه قابل توجه است. ضمن اینکه مسائل پیرامون روابط اسرائیل و عربستان سعودی نیز در هفته های گذشته، پررنگ تر شده است. آمریکایی‌ها و خصوصاً اسرائیلی‌ها به شدت به دنبال این هستند که روابط رسمی خود را با عربستان برقرار کنند و در چارچوب قرارداد «آبراهام»، روابطشان عادی شود. اما اگر قرار باشد عربستان، اسرائیل را به رسمیت بشناسد، در ازای آن مطالبات زیادی را مطرح خواهد کرد؛ چراکه می‌دانند با توجه به اهمیت بالای این پرونده برای آمریکا و اسرائیل، خصوصاً به دلیل برگزاری انتخابات سال آینده در آمریکا، این حساسیت افزایش می یابد.
تلاش آمریکا برای عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان تا پیش از انتخابات
به گفته این دیپلمات پیشین کشورمان، بایدن و دموکرات‌ها به شدت در تلاشند در فرصت باقیمانده تا انتخابات، این مسأله را به نتیجه برسانند و آن را به نام دموکرات‌ها ثبت کنند؛ چرا که می‌دانند اگر این مسأله در دوره دموکرات‌ها تمام نشود و انتخابات را ببازند، جمهوری‌خواهان برقراری رابطه میان اسرائیل و عربستان را به نام خود تمام خواهند کرد و طبیعتاً امتیاز آن به نام جمهوری‌خواهان ثبت خواهد شد؛ بنابراین دموکرات‌ها و بخش زیادی از آمریکایی‌ها که فعلاً در حاکمیت حضور دارند برای تأثیرگذاری در انتخابات به دنبال این هستند که فضا را برای برقراری رابطه اسرائیل و عربستان و نزدیکی این دو بازیگر منطقه‌ای فراهم کنند؛ چراکه باعث می‌شود آنها از لابی صهیونیستها و یهودی‌ها در انتخابات بهره‌مند شوند و این امتیاز بزرگی است که اگر دموکرات‌ها آن را به دست بیاورند تاثیر مهمی در انتخابات آمریکا خواهد داشت.
دلفی با تاکید براینکه برقراری روابط اسرائیل و عربستان وجه المصالحه تحولات منطقه‌ای است و تحولات منطقه بسیار به این مساله مرتبط است، توضیح داد: سعودی‌ها برای ورود به این بازی و انجام شدنی کردن آن، شرط و شروطی گذاشته‌اند. به همین دلیل است که در خبرها گفته می‌شود سه بازیگر آمریکا، اسرائیل و عربستان در تدارک تحول مهمی در منطقه هستند و در همسویی با یکدیگر به دنبال انجام توافقاتی هستند تا اتفاقاتی در منطقه رخ دهد.
سفیر پیشین ایران در فرانسه، با یادآوری اینکه اسرائیلی‌ها به شدت تلاش می‌کنند مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب به هم بخورد و آمریکایی‌ها نیز تقریباً برای به نتیجه رسیدن این مذاکرات به نقطه ناامیدی رسیده‌اند، گفت: سعودی‌ها نیز مایل نیستند مذاکرات به نتیجه برسد و می دانند در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات، ایران امتیاز بزرگی به دست خواهد آورد و بازگشتش به عنوان قدرت منطقه‌ای تثبیت خواهد شد. اما اکنون که این عنصر از مذاکرات ما و آمریکا و غرب خارج شده، باعث شده اسرائیل، آمریکا و عربستان به هم نزدیک‌تر شوند.
تضمین امنیت خلیج فارس از سوی آمریکا، شرط عربستان برای عادی سازی روابط با اسرائیل
وی به اظهارات مقامات رسمی عربستان در حاشیه سفر دبیر شورای امنیت ملی آمریکا به ریاض اشاره کرد که در آن به اهمیت امنیت خلیج فارس برای عربستان پرداخته شده بود و اضافه کرد: سعودی ها خواستار تضمین تأمین امنیت خلیج فارس از سوی آمریکایی ها هستند و اگر قرار باشد روابطشان را با آمریکا و یا اسرائیل تعدیل کنند، این مسأله یکی از شروطشان است. در همین چهارچوب هم بازگشت نظامی آمریکا به منطقه معنا پیدا می‌کند.
دلفی با یادآوری حضور نظامی آمریکا در منطقه از سالهای گذشته، استقرار حدود ۳۰۰۰ نیروی نظامی جدید و اعزام ناو هواپیمابر و هواپیمای اف.۳۵ و اف.۱۶ را اقدامی جدید عنوان کرد و گفت: آمریکا وضعیت سنگین نظامی را در آبراه خلیج فارس تدارک می‌بینند و در محافل غیررسمی خود اعلام کرده که کشتی‌های نفتی که قرار است از خلیج فارس عبور کند را به تفنگداران مجهز می‌کند. آمریکایی که از آغاز جنگ اوکراین همه تلاشش این بود که توجهات را روی اوکراین نگه دارند و جنگ اوکراین را به عنوان اولویت اولش در تحولات بین‌المللی نشان دهد، به ناگاه مجدداً روی خلیج فارس متمرکز شده است.
این دیپلمات پیشین ایران با بیان اینکه بعد از خروج آمریکا از افغانستان تقریباً گفته می‌شد آمریکا آسیای غربی را ترک کرده و خلیج فارس را اولویت سیاست‌های خود در نظر نگرفته است، به رقابتهای واشنگتن و پکن اشاره کرد و گفت: بعد از اتفاقات اخیر در چند ماه گذشته، خصوصاً در ارتباط با توقیف تعدادی از نفتکش‌ها در خلیج فارس و تعدادی از نفتکش‌های ایرانی در آبهای بین المللی توسط آمریکا، آمریکایی‌ها مجددا برگشتند و با تصمیم جدی، حضور نظامی قوی در منطقه را تدارک می‌بینند. بنابراین، در معادله‌ای نانوشته و غیررسمی میان عربستان، آمریکا و اسرائیل توافقاتی انجام شده که از یک سو آمریکا در راستای منافع خود، از جمله در انتخابات، تلاش کند روابط اسرائیل و عربستان تعدیل شود، اسرائیلی‌ها تا حدودی به خواسته‌های خود برسند و سعودی‌ها نیز در ازای نزدیکی به اسرائیل علاوه بر معامله تسلیحاتی و عادی شدن روابط، تضمین امنیت آبراه خلیج فارس را به دست بیاورند.
مقدمات اجرای معادله سه جانبه عربستان،اسرائیل و آمریکا، با حضور نظامی آمریکا تدارک دیده شده است
دلفی در ادامه گفت و گو با جماران، با بیان اینکه مقدمات اجرای این معادله سه جانبه، با حضور نظامی آمریکایی‌ها تدارک دیده شده است، تصمیم آمریکا برای ایجاد هرگونه درگیری نظامی را بعید دانست و در عین حال خاطرنشان کرد: اگر نفتکشی توقیف شود و یا امنیت آبراه به خطر بیفتد، آنها دست اقداماتی خواهند زد و این اقدامات ممکن است حملات هدفداری به بعضی از نقاط حساس یا تأسیسات ایران باشد.
وی یادآور شد: در ماه‌های آخر جنگ ایران و عراق، وقتی هواپیمای مسافربری ایران ایر در آبهای خلیج فارس، هدف قرارگرفت و فرمانده آمریکایی که این اقدام را انجام داده بود، تجلیل شد، فعل و انفعالات سیاسی و نظامی در منطقه اتفاق افتاد و بعد از یکی دو ماه، قطعنامه 598 که از ابتدا به دلایل مختلف با آن مخالف بودیم، پذیرفته شد و جنگ به سمت پایان یافتن رفت. وضعیتی که اکنون در خلیج فارس در جریان است اگرچه شرایط جنگی که علیه ایران تحمیل شد را ندارد، اما تدارک نظامی آمریکا در منطقه بی‌هدف نیست و آنها این حجم از حضور نظامی را بدون علت و بهانه انجام نداده‌اند و آمده‌اند که اتفاقی صورت بگیرد؛ این اتفاق می‌تواند تغییری در شرایط ژئوپلیتیک منطقه یا تضمین امنیت آبراه خلیج فارس، و یا ایجاد وضعیت جدید مناسبات کشورهای عربی با اسرائیل باشد.
این تحلیلگر ارشد مسائل بین الملل با بیان اینکه اگر عربستان به سمت عادی سازی روابطش با اسرائیل برود، طبیعتاً دنیای عرب به تبعیت از این کشور ناظر یک سری از اتفاقات خواهد بود، افزود: با توجه به تحولاتی که رخ داده، انتظار و توقع آمریکا این بود که ما را در کنار روسها نبینند و این را به دفعات گفته‌اند. همچنان که در یکی از بندهای قطعنامه پایانی اجلاس سران ناتو، ایران را از اینکه در کنار روسیه قرار بگیرید و حمایت سیاسی و نظامی کند و سلاح در اختیار روسیه قرار دهد و این سلاح‌ها در جنگ اوکراین استفاده شود، پرهیز داد.
ترجیح غرب این است که بتوانند در مذاکرات با ایران، به تفاهمی برسند
دلفی با بیان اینکه صحنه نظامی جنگ به نفع اوکراین در حال تغییر است، ادامه داد: آمریکا این توجه را می دهد که روسها نمی توانند توقع داشته باشند که از باتلاقی که در اوکراین برای خود ایجاد کرده‌اند، به سلامت خارج شوند. اگر قرار باشد روس ها در جنگ اوکراین صدماتی متحمل شوند و خساراتی پرداخت کنند، همانطور که اکنون با تحریم سرسام آوری روبرو هستند، طبیعتاً کشورهایی که از روسیه حمایت کردند هم باید منتظر تبعاتی باشند. با این حال، ترجیح غرب این است که بتوانند در مذاکرات با ایران، به تفاهمی برسند که ذیل آن روسیه در اوکراین بیشتر گرفتار شود.
سفیر پیشین ایران در پاریس درخصوص کارکرد تضمینهای امنیتی که عربستان از ایران در جریان توافق پکن گرفته است که حضور آمریکا را برای تامین امنیت خلیج فارس غیرضروری کند، نیز گفت: بخش علنی از قرارداد سه جانبه‌ای که میان ما و عربستان با وساطت چین امضا شد، حامل این پیام بود که ما به نوعی تضمین داده‌ایم که منطقه امن خواهد بود و تلاش می‌کنیم امنیت منطقه را از طریق حضور در منطقه تامین کنیم. این مسأله در متن منتشر شده از توافق سه جانبه وجود دارد و سعودی‌ها قبلاً این توافق را از ما گرفته‌اند. اما نباید فراموش کرد، این توافق تنها این بند را نداشت و بلکه قرار بود روابط دو کشور در مدت کوتاهی، یک یا دو ماه بعد از امضای توافق، عادی شود، سفرا عازم کشورها شوند، سفارتخانه‌ها گشایش یابند و روابط اقتصادی دو کشور بر اساس یادداشت تفاهم امنیتی که حدود ۲۰ سال پیش با سعودی‌ها امضا کرده بودیم، اجرایی شود.
در ادامه، وی با بیان اینکه تدارکات زیادی شده بود برای اینکه روابط ما با عربستان بر اساس قرارداد پکن متحول شود، ادامه داد: آنچه که بیشتر نمود عینی داشت، این بود که قرار بود تبلیغات دو طرف علیه یکدیگر کاهش پیدا کند. خصوصاً قرار بود مواضع شبکه «ایران اینترنشنال» که از روز اول با حمایت سعودی‌ها تاسیس شد تا در اوضاع داخلی ما تاثیرگذار باشد و ایران را دچار مشکل کند، و همچنین سوگیری گزارشهای دیگر رسانه‌های سعودی، متوقف شود. اما به استثنای یکی، دو هفته اول که آن هم تحت تاثیر شوک بعد از امضای تفاهم‌نامه بود، شاهد بودیم رسانه های عربستان همچنان فعالیت‌های خود را علیه ایران ادامه می‌دهد.
ابهام در اجرای «توافق پکن»
دلفی با بیان اینکه افتتاح سفارت عربستان در ایران همچنان زیر سوال است و مفهوم استقرار آنها در هتل، این است که تضمین امنیتی لازم را دریافت نکرده‌اند، گفته می شود سفیر سعودی تعیین شده، اما علی‌رغم گذشت حدود ۶ ماه از قرارداد سه جانبه، خبری از استقرار او نیست. قابل توجه‌تر از همه اینکه سفیر ما بعد از همه تحولاتی که میان ما و عربستان سعودی شد، در آخرین مرحله، به اتفاق وزیر خارجه به عربستان سفر کرد. این شرایط عادی نیست که در مناسبات دیپلماتیک بین‌المللی رخ دهد که سفیر یک کشوری، اولین بار وقتی می‌خواهد عازم کشور پذیرنده شود به همراه وزیر خارجه‌اش به آن کشور برود! معنی و مفهوم آن در دنیای دیپلماتیک چیست! این اقدام معنای خاصی دارد!
وی معتقد است: سعودی‌ها از آنچه با ما امضا کرده‌اند و از ما شنیده‌اند، به اهداف خود نرسیده اند. اگرچه امتیازات زیادی به دست آوردند که مهمترین آن بحث یمن بود. فشارها بر سعودی از طریق یمن متوقف شده و سعودی‌ها از ناحیه یمن احساس خطر امنیتی نمی‌کنند؛ اما این جای سوال است که ما متقابلاً چه چیز به دست آوردیم!
دیپلماسی ما باید هوشیارانه‌تر به این قضایا نگاه کند
دلفی تاکید کرد: دیپلماسی ما باید هوشیارانه‌تر به این قضایا نگاه کند. سعودی‌ها با اینکه در ظاهر تظاهر می‌کنند که خواهان دوستی و مودت با ما هستند، در عمل و با سیاستهایی که در پیش گرفته اند روشن است که چنین نیتی ندارند؛ از جمله اینکه تبلیغات سعودی تقریباً با تغییر جزئی همچنان علیه ما تداوم دارد. این فضاسازیها از سوی رسانه های سعودی، بازتاب و تاثیر گسترده‌ای در دنیای عرب دارد.
وی با تاکید براینکه تحولات مهمی در شرف وقوع است که اگر محاسبات و برداشت درستی از آن نداشته باشیم ممکن است دچار وضعیت خاصی شویم، اظهارداشت: امیدوارم وضعیت شبیه وضعیت پایان جنگ تحمیلی میان ایران و عراق نباشد.
ترجیح قطعی سعودی‌ها کار با غربی‌هاست و نه چینی‌ها
این دیپلمات پیشین کشورمان همچنین محدودسازی چین در منطقه و نگرانی از فروش سلاحهای چینی به این کشورها را از دیگر علل تشدید حضور نظامی آمریکا در این منطقه برشمرد و با تاکید براینکه اگر آمریکا بتواند عربستان را به وضعیت قبل از اتفاقات در چند سال اخیر برگرداند و بتواند روابط سنتی با این کشور را مجدداً برقرار کند، طبیعتاً چینی‌ها متضرر می شوند ، گفت: اگر روابط آمریکا و عربستان بهبود یابد و قرارداد آبراهام گسترش یابد، موقعیت چین و روسیه در منطقه تضعیف خواهد شد. ضمن اینکه ترجیح قطعی سعودی‌ها کار با غربی‌هاست و نه چینی‌ها.
اثرگذاریمان در آبراه خلیج فارس در حال تحدیدشدن است
دلفی گفت: در این معماری امنیتی، ما در حال از دست دادن اثرگذاریمان در آبراه خلیج فارس هستیم. از زمان کشف نفت در خاورمیانه، تقریبا ما در خلیج فارس، تضمین کننده امنیت آبراه بودیم. بیشترین ساحل را در شمال خلیج فارس ما داریم، بنابراین وضعیتی که در حال وقوع است پیامدهای ژئوپلوتیکی جدیدی در منطقه تعریف می‌کند که آن فضای ژئوپلیتیک کمرنگ شدن و کم اهمیت‌تر شدن نقش جمهوری اسلامی ایران در معادلات منطقه‌ای است. ما موضوع نفت و انرژی به عنوان یکی از اهرم‌های مهم در صحنه بین‌المللی از دست داده‌ایم، نمی‌توانیم به راحتی نفت بفروشیم و پولش را بگیریم. اگر آمریکایی‌ها از نظر نظامی نیز منطقه را طوری طراحی کنند که ما به لحاظ نظامی هم محدود شویم، وضعیت خاصی در منطقه پیدا خواهیم کرد. آن زمان نمی توانیم خود را کشور قدرتمندی که همیشه در منطقه حرف اول را می‌زده، تعریف کنیم.
وی تاکید کرد: باید از هم اکنون در تحولاتی که رخ می‌دهد که در کلیتش تصویر جدیدی از ژئوپلیتیک منطقه ارائه می‌دهد، نقش آفرینی داشته باشیم. باید بررسی و تدارک کنیم که چگونه ما به اینجا رسیدیم و چرا نگاه به شرق ما را به این سو برد و ما را از سیاست و دیپلماسی متوازن دور کرد. اگر می‌خواهیم به وضعیت مطلوب برگردیم حتماً باید دیپلماسی متوازن و مورد قبول در چهارچوب منافع ملی با همه کشورها داشته باشیم. با روسها و چینی‌ها همان روابطی را داشته باشیم که می‌توانیم آن را در آن واحد با اروپا و غرب هم داشته باشیم.
