وضعیت این بزرگترین نیروگاه هسته‌ای فعال در اروپا که حالا به صحنه جنگ تبدیل شده و دو طرف یکدیگر را به حمله به آن متهم می‌کنند، به گونه‌ای است که در صورت وقوع حادثه‌ای، فارغ از اینکه چه کسی مسئول آن است، جان صدها هزار تن به مخاطره می‌افتد و همانطور که مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته‌اند، اینکه تاکنون چنین حادثه‌ای رخ نداده هم تنها یک معجزه بوده است.
به گزارش نباءخبر،سازمان ملل متحد خواستار اعطای اجازه دسترسی به بازرسان بین‌المللی برای ورود به نیروگاه اتمی زاپروژیا در اوکراین شده، نیروگاهی که نیروهای روسی آن را تصرف کرده‌اند و به محل منازعه میان نیروهای اوکراینی و روسی تبدیل شده است. وضعیت این بزرگترین نیروگاه هسته‌ای فعال در اروپا که حالا به صحنه جنگ تبدیل شده و دو طرف یکدیگر را به حمله به آن متهم می‌کنند، به گونه‌ای است که در صورت وقوع حادثه‌ای، فارغ از اینکه چه کسی مسئول آن است، جان صدها هزار تن به مخاطره می‌افتد و همانطور که مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته‌اند، اینکه تاکنون چنین حادثه‌ای رخ نداده هم تنها یک معجزه بوده است.
چرا نیروگاه اتمی زاپروژیا تا این حد مهم است؟
به نقل از گاردین، این نیروگاه که در دوران شوروری ساخته شده، بزرگترین رآکتور هسته‌ای اروپاست. ۶ راکتور آب فشرده این نیروگاه – که دست‌کم دو عدد از آن‌ها در حال حاضر مشغول به کار است – برای کی‌یف از اهمیت بالایی برخوردار هستند، زیرا می‌توانند برق موردنیاز تقریبا ۴ میلیون خانه را تامین کنند.
این نیروگاه که در کرانه روخانه «دنیپر» در جنوب غربی شهر زاپروژیا واقع شده، برای نیروهای اوکراین و روسیه از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار بوده و کنترل آن از آغاز جنگ تا کنون مورد مناقشه بوده است.
بر اساس اعلام اوکراینی‌ها، وجود رآکتورهایی که با آب خنک می‌شوند و همچنین تاسیسات ذخیره‌سازی سوخت‌های مصرف‌شده در این سایت هسته‌ای بزرگ و گسترده موجب شده تا روسیه از آن به عنوان مقری محافظت‌شده برای استقرار سامانه‌های توپخانه‌ایش استفاده کند. مسکو با این پیشفرض از این تاسیسات برای هدف گرفتن مواضع اوکراین استفاده می‌کند که کی‌یف برای اجتناب از وقوع یک فاجعه هسته‌ای، شلیک متقابل نخواهد کرد.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روسیه را به استفاده از این سایت هسته‌ای به عنوان یک «سپر هسته‌ای» متهم کرده و می‌گوید: «البته که اوکراینی‌ها به دلیل ترس از وقوع یک حادثه هسته‌ای، از شلیک متقابل خودداری می‌کنند». این به روسیه این امکان را داده تا مناطقی مانند شهر نیکوپول، در آن سوی این رودخانه را در هفته‌های اخیر شدیدا هدف قرار دهد.
منشا این نگرانی تازه چیست؟
در حال حاضر دو مسئله اساسی موجب تشدید نگرانی‌ها نسبت به وضعیت این نیروگاه هسته‌ای شده است؛ نیروگاهی که تحت کنترل روسیه است، اما توسط کارکنان اوکراینی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. مقامات بین‌المللی امنیت هسته‌ای نگران کمبود قطعات یدکی، عدئم دسترسی برای تعمیرات متداول رآکتورها و نبود ارتباط با کارکنان این نیروگاه هستند.
مسئله دوم، بمباران گسترده اخیر در اطراف این نیروگاه است که نیروهای روسیه و اوکراین هر یک دیگری را مسئول آن می‌دانند. شرکت ملی تولید انرژی هسته‌ای اوکراین مدعی است که محل اصابت موشک‌ها در نزدیکی محل ذخیره سوخت مصرف شده بوده و نیروهای روسیه با وجود اینکه دیگر سربازان روس نیز در این سایت هسته‌ای حضور داشتند، اقدام به هدف‌گیری مستقیم محفظه‌ها کرده‌اند.
با این حال، شایان ذکر است که مقامات اوکراینی گاهاً درباره میزان جدی بودن خطر مناقشه در نیروگاه‌های چرنوبیل و زاپروژیا اغراق کرده‌اند، بنابراین در حال حاضر مشخص نیست که این واقعه اخیر به خودی خود تا چه حد جدی بوده است.
گرچه درخواست اوکراین برای اجتناب از استفاده نظامی از این منطقه، رویکردی محتاطانه دارد، اما در بطن آن یک هدف نظامی قرار دارد و آن هم این است که نیروهای روسیه نتوانند با مصونیت نسبی، از این منطقه برای هدف‌گیری سربازان اوکراینی استفاده کنند.
یکی دیگر از ابعاد این مسئله، ادعایی است که مقامات اطلاعاتی اوکراین به نقل از رئیس «نیروهای دفاع رادیویی، شیمیایی و بیولوژیکی نیروهای مسلح روسیه» مطرح کرده و آن را نشانه‌ای از مین‌گذاری این نیروگاه هسته‌ای می‌دانند. به گفته مقامات اطلاعاتی اوکراین، ژنرال والری واسیلیف که اکنون فرماندهی نیروهای روسیه در زاپروژیا را بر عهده دارد، گفته است که «آنجا یا سرزمین روسیه خواهد بود و یا یک صحرای سوخته».
با این حال، اگر در این نیروگاه یک انفجار بزرگ و عامدانه رخ دهد، بخش‌های جنوبی روسیه نیز از آلودگی هسته‌ای ناشی از آن در امان نخواهد بود. بنابراین باید میان «باج‌گیری هسته‌ای» و یک تهدید واقعی هسته‌ای که برای خود روسیه هم آسیب‌زا خواهد بود، تفاوت قائل شد.
بمباران اطراف این نیروگاه تا چه حد خطرناک است؟
این رآکتورها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در برابر ضربات سخت – مانند اصابت یک هواپیمای مسافربری با آن‌ها – تاب‌آوری بالایی داشته باشند. آن‌ها با فلز و بتن تقویت شده و از سامانه‌های اطفای حریق بهره‌مند هستند، اما اصابت سخت یک موشک، ممکن است نگران‌کننده باشد.
اما از سوی دیگر، ساختمان‌هایی که سوخت‌های مصرف‌شده را در خود جای داده‌اند از چنین تمهیدات امنیتی برخوردار نیستند و این بدان معناست که نگرانی عمده در خصوص این نیروگاه هسته‌ای، انتشار سوخت مصرف‌شده هسته‌ای است، نه بوجود آمدن شکافی فاجعه‌بار در یکی از رآکتورها.
واقعیت این است که وضعیت این نیروگاه از نظر عملیات‌های حافظتی، در بدترین حالت خود قرار دارد و این رعایت نکردن موارد ایمنی با خطر حمله به این نیروگاه تشدید شده است.
رافائل گروسی، رئیس سازمان بین‌المللی انرژی اتمی این بحران نظارت حفاظتی را تهدیدی اساسی برای سلامت عمومی و محیط‌زیست اوکراین و ورای مرزهای آن دانسته و وضعیت را «کاملا خارج از کنترل» توصیف کرده است.
گروسی گفت، فهرستی از وقایع در این نیروگاه اتفاق می‌افتد که هرگز نباید در هیچ تاسیسات هسته‌ای رخ دهد. گرچه گروسی مدت‌هاست که خواستار اعزام یک هیئت ناظر به این تاسیسات شده، اما اوکراین به شکل عجیبی با این درخواست مخالفت کرده است. شرکت ملی تولید انرژی هسته‌ای اوکراین در ماه ژوئن مدعی شد که هرگونه بازدید از این سایت، به حضور سربازان روسیه در آن مشروعیت می‌بخشد!
